Maar wees gerust; vreemd betekent in dezen absurd, mooi, betoverend, vervreemdend, onvergetelijk. Het verhaal in het kort: een vrouw komt dodelijk ten val, een echtgenoot verliest zijn vrouw, twee kinderen verliezen hun moeder, een gezin verliest zijn geluk. Hun rouw is overweldigend en diepzwart: 'dooie moeder waar je maar keek, kleurpotloden, autootjes, jassen, rubberlaarzen, allemaal onder een laag verdriet'. Ze dreigen eraan ten onder te gaan.

Maar dan krijgen ze hulp uit onverwachte hoek: een denkbeeldige kraai, die 'gelooft in de therapeutische methode', die 'mensen saai vindt behalve als ze verdriet hebben', ontfermt zich over hen. (De vader is een Ted Hughes-kenner, vandaar de kraai.)

De kraai kan dingen die niemand anders kan, 'zoals verdriet opeten, geheimen ongeboren laten worden en theatrale gevechten voeren met taal en met God'. De kraai maakt ruzie met de pater familias, haalt kattenkwaad uit met de jongens, hij vloekt en schopt, stuitert door het huis met 'één luidkeelse KRONK, een hip, een teentik op de grond, een terloops dansje, een HONK, een snelle opwaartse draai, als een discus die omhoog wordt geslingerd doch niet wordt losgelaten maar neergesmakt, nucleair geladen en explosief, de snavel die zich met een mokerslag in de schedel van de boze geest boort'. Onder zijn bezielde leiding verandert het huis van een mausoleum in een nest.

Op een dag gaat de vader naar de kraai op zoek, maar hij vindt hem nergens. Zoals de kraai heeft beloofd, heeft hij het nest verlaten zodra bleek dat hij niet meer nodig was. Zijn werk was gedaan. In kraaienwoorden: 'Klaar met kringetjes lopen, trippelen over de Jongens-Vaderscheidslijn, hop/kijk/hop/stop'.

De jongens groeien op, blijven nadenken over hun dode moeder, en ook dat weet Porter met weinig woorden mooi te vangen. 'We waakten ervoor haar nooit ouder te maken, nooit vast te pinnen. Haar geen oma te noemen toen papa opa werd. We hopen dat ze ons aardig vindt.'

Maar hoe verder te leven met de merkwaardige herinnering aan deze kraai? Naarmate de jongens ouder worden, leren ze hem ook te vervloeken. Een van de broers: 'De akeligste jaren van mijn leven waren kraaigevlekt. En laat me een geheimpje verklappen: ik hou niet van Hughes en ik hou niet van gedichten. Waanzin. Pretentie. Ontkenning. Mateloosheid. Onzin.'

Ze maken zich los van hun redder. Een van de jongens wordt zelf vader. Zijn vrouw vindt het raar dat hij herinneringen koestert aan een denkbeeldige kraai. Zijn antwoord: 'We missen onze moeder, we houden van onze vader, we zwaaien naar kraaien. Zo vreemd is dat niet.'

Een zeer bijzonder boekje over rouw, achtereenvolgens de behoefte aan redding en de behoefte je van je redder los te maken.

Enige nadeel van de Nederlandse uitgave (die een heldere, goede vertaling biedt) ten opzichte van de Engelse: de auteursfoto. De Engelse heeft er geen. Liever zou ik het (vriendelijke) gezicht van Max Porter niet hebben gezien. Ik wil me die kraai herinneren, en niets dan dat.

 De Bezige Bij, 120 p. Vertaald door Saskia van der Lingen

Verberg tekst

Sommigen beginnen meteen te schrijven na de dood van een geliefde. Denk aan Connie Palmen, Joan Didion of Joyce Carol Oates. Hun rouwboeken zijn zo direct dat het pijn doet om ze te lezen. Anderen wachten, laten bezinken, morrelen aan de feiten tot ze elders uitkomen, bij fictie bijvoorbeeld. Max Porter was zes toen zijn vader stierf, te jong dus om te schrijven. In zijn debuut Verdriet is het ding met veren gebruikt hij het gegeven van zijn vaders dood. Maar hij verdraait het tot hij uitkomt bij een uiterst geraffineerde vertelling over een vader en zijn jongens, na de plotse dood van de moeder.

Hybride vormen zijn in: non-fictieboeken die dagboek, onderzoek en autobiografie ineen zijn of romans die flarden essay bevatten. Ook Porter, hoofdredacteur bij het Britse literaire tijdschrift Granta, doet aan kruisbestuiving. Verdriet is het ding met veren vertoont kenmerken van het prozagedicht, de fabel en de novelle. Een fris, speels boek is het, op een Ali Smith-achtige manier. Het meest verrassend is de toon. Dreigt de meligheid, dan geeft Porter een komische tik: 'Getver [...], je klinkt als een koelkastmagneet.' Van uitgelaten naar morbide naar ontroerend naar schalks: het mag een wonder heten dat de schrijver in amper 120 bladzijden zoveel registers bespeelt zonder de controle te verliezen.

Ted Hughes en Sylvia Plath

De opmerking over koelkastmagneten komt uit de onwelriekende snavel van Kraai, die na de dood van de moeder komt aangevlogen om de vader en zijn zonen door de moeilijkste momenten te loodsen. Porter verzon het beeld van de kraai niet zelf. De dichter Ted Hughes schreef na de zelfmoord van zijn vrouw Sylvia Plath een gedichtencyclus met de titel Crow: from the life and songs of the crow. Daarin neemt verdriet de vorm aan van een kraai. De rol van de vogel in Verdriet is het ding met veren is veelzijdig: babysit, biechtvader, filosoof, nar, lijkenpikker. De vader werkt ondertussen aan een boek over Ted Hughes.

Porter wisselt de vertellers van de korte hoofdstukken af. 'Kraai' of 'vader' of 'jongens' staat erboven. De vaderhoofdstukken doen denken aan een rouwlogboek waarin de achtergeblevene treurt, raast en verbijsterd naar de wereld kijkt. De vader kan zich met zijn jonge kinderen niet volledig laten gaan, wat zijn redding is, maar wat - zo speculeren de jongens jaren later - het rouwproces vertraagt. Rouwen is iets wat de vader in stukjes doet, tussendoor zijn er todolijstjes die moeten worden afgevinkt. De vader herinnert zich zijn vrouw, hoe ze samen na etentjes alles en iedereen fileerden, hoe ze prosecco dronken bij het uitpakken van een vroeg verjaardagscadeau voor hem.

Mary Poppins of aaseter

De jongens vormen een twee-eenheid. Vlak voor hun moeder doodging, zeiden ze: 'We willen niet in bad, onze billen zijn schoon.' De jongens pissen op de wc-bril, zo kunnen ze hun moeder nog eens missen, die daar een hekel aan had. In het begin zijn ze te klein om alles te vatten. Het gemis krijgt andere contouren wanneer ze groter worden.

De taal van Kraai is het meest uitdagend, het meest poëtisch. De ene keer is hij een soort Mary Poppins voor de kinderen, de andere keer een aaseter die zich volvreet met menselijk verdriet.

De vader bedenkt dat de donkerste jaren uit zijn leven 'kraaigevlekt' waren, zowel door de komst van de vogel als door het boek waaraan hij werkt. Het zijn de jongens die het verhaal doen van vaders enige, ietwat mislukte ontmoeting met de beroemde dichter. Het is een verhaal dat ze thuis vaak gehoord hebben, zo vaak dat de moeder er niet meer om moest huilen.

De titel verwijst niet naar een gedicht van Ted Hughes, wel naar Emily Dickinsons 'Hoop is het ding met veren'. Dit vernuftige debuut laat zien dat verdriet veelvormig is en dat het een lange adem heeft. Porter ontroert en verrast met zijn fabelnovelle.

De Bezige Bij, 122 blz. Oorspronkelijke titel: 'Grief is the thing with feathers'.

De auteur: hoofdredacteur van Granta die met dit boek debuteert.

Het boek: een hybride roman over hoe samen te leven met verdriet.

ONS OORDEEL: vindingrijk en aangrijpend.

Verberg tekst

Misschien is literatuur slechts dit: een levenslang verzet tegen de dood. Met de immer nakende dood in het achterhoofd moét er wel geschreven worden, al was het maar om een pover testament van ons vluchtige bestaan na te laten. Maar over de dood schrijven is geen sinecure — er valt weinig zinnigs over te zeggen en het vergt al een heel scherpe pen om al dat zwart tot behapbare woorden te versnijden. Max Porter slaagt er wonderwel in. In korte poëtische hoofdstukjes beschrijft hij de rouw van een jonge vader die net zijn vrouw verloren heeft en met een stelletje zonen achterblijft. Een depressie lonkt, maar dat is buiten de gigantische raaf gerekend die de tombe binnenrolt en de bewoners tegelijk treitert, troost en aanjakkert.

Dat Porter een Ted Hughes-kenner is, blijft niet onopgemerkt, maar hij overstelpt de lezer niet met slimmigheden en hij houdt het bondig, wat de sprookjesachtige zeggingskracht alleen maar vergroot. Een extra zwarte pluim voor de humor, trouwens, want misschien is dat ons sterkste wapen: de wrange lach in het aanschijn van de dood.

Verberg tekst

Een jonge vader verliest plotseling zijn vrouw, zijn zoontjes verliezen hun moeder. De avond na de begrafenis vliegt een kraai hun huis binnen en die laat weten te zullen blijven totdat ze hem niet meer nodig hebben. Het verdriet van de drie overgeblevenen, dat eerst rauw en allesoverheersend is, slijt langzamerhand tot draaglijke proporties. De tekst weerspiegelt dit verdriet: eerst hoekig en fragmentarisch, waardoor de pijn en het gemis soms bijna tastbaar worden; later wordt de tekst vloeiender en is er ruimte voor mooie herinneringen. Daarnaast worden het gemis en de verhoudingen in het gezin verbeeld met korte fabels. Behalve dat het gezin moet omgaan met het verdriet, moet ieder ook zijn rol opnieuw bepalen. Het perspectief van de vader wordt afgewisseld met dat van de zonen en ook de kraai eist zijn rol als verteller op. De vader is kenner van de dichter Ted Hughes, in wiens bundel 'Crow' het schelmse fabeldier Kraai een grote rol speelt. Klassiek vormgegeven omslag. Voor literaire fijnproevers. Dit fictiedebuut van de Engelse auteur werd genomineerd voor diverse literaire prijzen. Winaar van de 'International Dylan Thomas Prize 2016'. Verberg tekst