Val McDermid is een van de grote dames van de misdaadliteratuur en De vrouw die niet opgaf is een van de beste boeken die ze schreef. Gesprek met een vrouw die spanning naadloos aan engagement koppelt.
John Vervoort
De vrouw die niet opgaf van de Schotse succesauteur Val McDermid (1955) begint zoals zoveel misdaadromans met de vondst van een skelet, deze keer in een torentje van een majestueuze oude school in Edinburgh. Het gebouw is populair bij klimmers die het liefst zonder touwen klimmen. Wat McDermid daarna doet is minder klassiek en getuigt van durf. Rechercheur Karen Pirie, die cold cases onderzoekt, belandt in Kroatië. De moord heeft alles te maken met de gruwelijke burgeroorlog die daar in de jaren 90 de regio totaal ontwrichtte. Nog onlangs 'herdacht' Nederland de twintigste verjaardag van het drama van Srebrenica, het Bosnische stadje waar in juli 1995 meer dan zevenduizend moslimjongens en -mannen werden vermoord door Servische milities.
Ik spreek Val McDermid op de dag dat in Groot-Brittannië Splinter the silence verschijnt, haar nieuwe boek met Tony Hill in de hoofdrol, de geniale maar contactgestoorde profiler uit de beroemde serie Wire in the blood. 'Nog altijd ben ik zenuwachtig als er een nieuw boek verschijnt. Het is elke keer afwachten of het publiek je nog wel wil lezen. In Tony Hill heb ik wel vertrouwen. Dankzij de tv-serie is hij groter geworden dan ik hem ooit bedacht heb. En Robson Green speelt Tony Hill op een briljante manier.'
'De vrouw die niet opgaf' is een zogenaamde standalone. U durft Tony Hill dus soms ontrouw zijn.
'Ik wil het ook voor mezelf spannend houden. Dus moeten Tony Hill en zijn collega's af en toe op vakantie. Bovendien, dit verhaal paste niet meteen in een van mijn reeksen. Maar ik wilde het absoluut vertellen. Ik raakte geïnteresseerd in de achtergrond van dit boek door twee moedige vrouwen die ik leerde kennen.'
'Kathy Wilkes was professor filosofie in Oxford en toen het IJzeren Gordijn nog bestond ging zij clandestien filosofieles geven in Oost-Europa. Dat was subversief en moedig. Later maakte ze de belegering van Dubrovnik mee en weigerde ze te vertrekken toen de stad in 1991 onder vijandig vuur lag. Nadien heeft ze veel geld bijeengebracht om het oude centrum van de stad te restaureren. Er is zelfs een plein naar haar vernoemd. Ze stierf in 2003 maar ze is een van mijn heldinnen.'
'De andere vrouw is Sue Black, een forensisch antropologe die een tv-programma op de BBC had, History cold case. Daarin ging ze op zoek naar de geschiedenis van skeletten die bijvoorbeeld bij opgravingen gevonden werden. Zij leidde het Britse team dat onder meer in Kosovo de massagraven moest onderzoeken om zo na te gaan wie verantwoordelijk was voor de wreedheden destijds. Hun verhalen, gruwelijk maar tegelijk ook fascinerend, zijn de belangrijkste inspiratiebronnen geweest.'
U schreef een politieke misdaadroman.
'Zo kun je het noemen. De officiële geschiedenis van wat er toen in die regio gebeurd is, laat ik aan de klassieke historici. Ik ben ook geen politicus. In dit soort verhalen wil ik de geopolitieke evoluties, om een dure term te gebruiken, terugbrengen naar een menselijke schaal. Dat zijn de verhalen die ik begrijp, verhalen van kleine, haast onbeduidende mensen die zich plotseling midden in een crisis bevinden die ze zelf ook niet helemaal begrijpen maar waar ze wel mee moeten leven. Ik vertel de verhalen van mensen die je niet in de geschiedenisboeken vindt. Natuurlijk is dit verhaal ontstaan uit verontwaardiging. Dit gebeurde nog niet zo lang geleden in een regio in Europa, niet eens zo heel ver hiervandaan.'
U schrijft dat oorlogen altijd te maken hebben met drie dingen: etniciteit, godsdienst en tribale groeperingen. U laat zelfs iemand zeggen: 'Het is tien keer erger dan Noord-Ierland. Rangers en Celtic tot de macht duizend.'
'Die drie elementen waren het vuur aan de lont in het ontelbare drama's die zich afspeelden toen Joegoslavië uit elkaar viel. Je had volkeren die onder een streng communistisch regime in een staat van gewapende vrede met elkaar hadden geleefd. Er waren de diverse godsdiensten die tegenover elkaar stonden, altijd een gevaarlijke factor in conflicten. Enkele krijgsheren dachten dat ze nog in de middeleeuwen leefden en wilden met hun privélegertjes de regio zuiveren van vijandige elementen. Als die krachten worden losgelaten in een negatieve spiraal, dan krijg je een catastrofe.'
U publiceerde onlangs ook 'Sporen van misdaad'. Daarin schrijft u over de forensische, wetenschappelijke kant van de misdaadbeschrijving.
'Er is de voorbije decennia een hele evolutie geweest in sporenonderzoek. Het is een fascinerende wereld. Voor mijn romans moet ik me erin verdiepen want ik wil dat het klopt wat ik vertel. Door de jaren heen heb ik voor mijn research met tientallen wetenschappers, dokters, speurders en academici gesproken. Die informatie en hun verhalen wilde ik graag samenbrengen voor de geïnteresseerde leek, wat ik ook ben.'
Een laatste vraag: u bent geen politicus maar u heeft zich wel uitgesproken voor de Schotse onafhankelijkheid toen daarover in een referendum werd gestemd.
'Omdat ik wel een mening heb, natuurlijk, en men er mij naar vroeg. Lang heb ik de boot afgehouden omdat ik zelf niet wist of ik voor of tegen zou stemmen. Ik ben er erg mee bezig geweest, zoals de meeste Schotten. Als ik zie wat in Londen wordt beslist en hoe er naar Schotland wordt gekeken, dan kan ik niet anders dan stemmen voor Schotse onafhankelijkheid. Ik geloof dat we in veel gevallen betere besluiten kunnen nemen als zij die moeten beslissen dichter bij de mensen staan. De politiek staat vaak te ver weg van de gewone mensen. Een groeiende groep van mensen die nee stemden, voelt zich verraden omdat het opnieuw business as usual is. Geef het nog wat tijd om te rijpen.'
VAL MCDERMID
De vrouw die niet opgaf.
Vertaald door Yvonne de Swart, Luitingh-Sijthoff, 320 blz., 19,99 euro (e-boek 8,99 euro). Oorspronkelijke titel: 'The skeleton road.'
VAL MCDERMID
Sporen van misdaad. Over forensisch onderzoek.
Vertaald door Gies Aalberts en Edwin Krijgsman, Nieuw Amsterdam, 352 blz., 24,95 euro (e-boek 17,99 euro). Oorspronkelijke titel: 'Forensics'.
John Vervoort ■
Masquer le texte